Met het ouder worden komt het woord 'her' steeds vaker voor in de gesprekken met mijn eega. Herinneren en herdenken worden steeds belangrijker. Waarbij herinneringen geleidelijk overgaan in herdenking. Herinneringen zijn blijvend, ook al zijn ze diep weggestopt. Op de meest rare momenten kijken mijn eega en ik elkaar aan omdat een associatie het "weet je nog"-gevoel boven brengt. Normaal gesproken zijn het altijd goede herinneringen, die zijn namelijk minder diep weggestopt. Daar zijn we toch ook geweest?, is een opmerking wanneer mijn eega en ik aan hetzelfde worden herinnerd. Vooral niet, zijn we daar niet geweest? Ik heb een hartgrondige hekel aan die constructie. Want wat volgt, als ik ja antwoord, mochten we er niet zijn geweest, of nee, mochten we er wel zijn geweest, is steevast een discussie die ik altijd verlies. Zeker daar mijn eega dan wordt bijgestaan door mijn dochter. Vier handen op één buik. We hebben een ander taalgevoel dan wel humor. De vraag, zullen we daar niet (nog eens) naar toe gaan, beantwoord ik daarom altijd maar met ja. Het voordeel is dat ik daarmee nog alle kanten op kan.
Her-woorden hanteren we in alle levensfases. Of we zouden deze moeten hanteren. Veranderingen leiden tot het herinrichten van je leven, het herzien van je mening, tenminste als je er voor open staat. Het is beter dan het eindeloos herhalen van dezelfde argumenten en je ingraven met gelijkgestemden om alleen maar de eigen waarheid te herkauwen. Na verloop van tijd is die koek echt op en zal je op zoek moeten gaan naar groen(er) gras. Soms aan de andere kant van de heuvel. Zelfs als je je realiseert dat de andere kant van de heuvel, juist aan die andere kant, de huidige kant is. Daar laat je wat, daar vindt je wat. Zelf heb ik me dat niet altijd even goed gerealiseerd. Op mijn CV staat drie keer dezelfde werkgever. Tweemaal omdat ik via een headhunter een andere betrekking vond. Ik had er niet goed over nagedacht. Ik werd weer in genade aangenomen. Een herkansing. Herbezinning hoort erbij.
Herkenning is het eerste 'her'-woord waar we mee te maken krijgen. Herkennen van je ouders hoort bij je overlevingsdrang. Later zijn we in staat onszelf in de spiegel te herkennen. En dat herkennen herhalen we ons hele leven. Waarbij het geleidelijke proces van aftakeling, vilein onbewust niet herkend wordt. Bij het tandenpoetsen word ik elke dag geconfronteerd met mijn dunner wordend haar en mijn steeds boller wordende kop. Dat laatste komt van mijn moeders kant. Ooit was ik, gelijk mijn vader, een mager scharminkel, slungelig en lang, met ingevallen wangen. Een bezoek aan de kapper begint altijd met de vraag hoe ik geknipt zou willen worden. "Oren vrij, bakkebaarden weg en voorzichtig met mijn kuif, want die is er bijna niet meer". Daar herken ik nog wel mijn vader in.
Herhalen volgt op herkennen. Leren doen we door te herhalen. We leren iets niet te doen, door misschien een eenmalige herhaling. We vergelijken ons niet graag met een ezel. Soms leren we het nooit. Maar dat is zeldzamer. Een simpele handeling als het strikken van veters, lijkt een onneembare hindernis, maar na genoeg herhaling doen we het uiteindelijk blindelings. Eindeloos herhalen van de rekentafels geeft ons een basis voor onze toekomst. Het eindeloos herhalen van de schrijfbeweging ook. Bij mij gaf het echter weinig soelaas. Uiteindelijk herzagen mijn juffen de doelstelling. Leesbare blokletters, dat was al een mooi resultaat. Ik heb weinig stempels of stickers gezien in mijn schrijfschrift. Computers en printers waren nog niet in zicht. Het had mijn redding geweest.
Anno 2018 luidt de onderwijswereld wel de noodklok dankzij die computers. Schrijven dient voor swipen en typen te gaan. Blijkbaar is een onleesbaar handschrift nu de standaard. Uit onderzoek blijkt dat leren schrijven nut heeft. J. Francken van de Radboud Universiteit heeft in 2013 een literatuurstudie afgerond naar het effect van typen en schrijven op de leesvaardigheid. Daar kwam uit naar voren dat schrijven met de hand andere effecten op de hersenen heeft dan typen. Het belang van een net handschrift en een soepele manier van schrijven mag niet worden onderschat! Ze vond en vindt weinig gehoor. De verschillende politieke partijen herhalen elkaar met de melding dat hervatting van schrijfonderwijs een keuze blijft van de scholen. Men waagt zich niet aan hervorming.
J. Staes, een Belgische innovatiegoeroe, is echter wel van mening dat de onbeperkte toegang tot informatie ons veel brengt, als we maar durven te breken met de oude constructen. Waarom dezelfde stof in leerlingen stoppen die al herhaaldelijk blijk gaven daar geen zin in te hebben? Diploma's zijn ballast uit de oude tijd. Waarom een herkansing doen om op de juiste wijze de weerstand van een aardappel te meten? En de instappers en het klittenband hebben het veterdiploma onzinnig gemaakt. Toch?
Herhaling kan goed zijn. Soms is het noodzakelijk gewenst. Zelfs op de zeldzame dagen vrij is er sprake van herhaling. Mijn zoon heeft een achterstand op de arbeidsmarkt. Zo heet dat tegenwoordig. Vroeger was dat mentaal uitgedaagd. Taal is wat dat betreft raar. Puzzelen of programmeerwerk is ook een mentale uitdaging. Mijn zoon had gewoon een slechte start. Herbeginnen kon hij niet. Een herkansing was hem niet gegeven. Vakanties met hem zijn dan ook herhaalde patronen. Strand, liefst hetzelfde huisje in hetzelfde vakantiepark. En tegenwoordig ook het weer. Mijn collega's vragen mij nu wanneer ik op vakantie ga. Dan weten ze dat ze dan dus niet op vakantie in eigen land hoeven te gaan. De week ervoor of erna is namelijk altijd zonovergoten.
Anderen noemen die herhaling niet avontuurlijk en vliegen de hele wereld over. Vliegtuig in, uit, naar het resort en dan de jungle of stad in om te fotograferen. De plek is variabel, de handelingen zijn dezelfde.
Herhaling kan ook sleur betekenen. Gezien de hoeveelheid scheidingen, blijkt die sleur onoverkomelijk. Leert men ervan? Velen hertrouwen en gaan voor een herkansing. Weinigen willen zich heruitvinden en hernieuwen hun trouwbelofte. Herhaling in ons werk levert nu naast de burn-out de bore-out op. Dezelfde symptomen, maar een andere oorzaak.
Her-woorden zijn meestal een actie. Zelfs het germanisme herinneren, waar we voor het gemak maar een h voor hebben geplakt. In combinatie met onze zintuigen zijn 'her'-woorden bijzonder. Feitelijk blijft er maar één van de vijf over. Voelen, horen, proeven en ruiken vallen af. Echter wanneer ze allen worden samengevoegd is er sprake van herbeleven. In Bokrijk is een expositie over de zestiger jaren. Klein maar fijn. Onder meer een nagebouwde electronica-zaak, kapper en huiskamer fungeren als de teletijdmachine van Professor Barabas.
Her-voelen zou misschien mogelijk zijn door met blote voeten in een door dauw bedekt grasveld te gaan slenteren. Een behoefte die vakantiegangers voelen, gezien de opkomst van blote-voeten-paden. Maar in mijn ogen is dat eerder herbeleven van wat je als kind deed en nu al jaren is verstopt achter lederen zolen en aangeprate weerzin tegen de onreinheid van buiten zijn zonder Dettol bij de hand te hebben. Een bezoek aan de tandarts met of zonder verdoving om een drievlaksvulling te ondergaan is ook niet hervoelen. Dat is gewoon pijnlijk.
Her-eten kennen we niet. Als je iets lekker vindt, maak je het vaker klaar of bestel je het eens in de zoveel tijd. Als je iets niet lekker vindt, waarom zou je jezelf pesten? Ik doe mijn best om hier ongeliefde groentes onherkenbaar in gerechten te verwerken. De groene gruwel spinazie wil nog wel eens in soep terechtkomen. De blender in combinatie met meer tomatenpuree en er is niemand die het merkt. Alleen bij paprika lukt het niet. Mijn dochter heeft daar te gevoelige smaakpapillen voor. In de definitie van een oprisping, zal her-eten eerder wegslikken of uitspugen worden.
Her-ruiken dan? Geuren herkennen we wel, maar dat is niet her-ruiken. Ondanks dat de Hornbach ons dat wel in een reclame probeert aan te leunen. Het zweet des aanschijns vacuüm verpakt, geëxporteerd naar andere landen. Mijn dochter weet direct bij het openen van de koelkast of we in Vlaanderen naar een kaaswinkel zijn geweest. En verzoekt ons om dat lijk wat sneller te verorberen. Liefst binnen een week. Dus dat ze het volgende weekeinde de koeling gewoon kan openen. Herkenning geeft in deze geen gewenning. Toen mijn zoon voor het eerst naar de kleuterklas ging, zag ik de houten dozen met educatief speelgoed. De geur die uit een speelgoeddoos kwam nadat ik de deksel ervan had afgenomen, bracht mij terug naar mijn eigen kleuterklas. Een zeer specifieke geurcombinatie van hout en vilt. Een prettige herkenning.
Her-luisteren doen we ook niet. Muziek zet je op. Afhankelijk van je gemoedstoestand of op basis van wat er is. De USB-stick in mijn auto voorzie ik niet zo vaak van andere muziek. Maar er staat genoeg op. Spotify behoort ook tot de mogelijkheden, maar ergens ben ik de mening toegedaan, dat daar iets mee is. Afgezien mijn vraagtekens bij de door hen verzamelde data, rijst de vraag of het kopen van een CD nu wel of niet milieuvriendelijker is. Spotify vereist een immer draaiend datacenter dat stroom vreet. CD's zijn ook tweedehands verkrijgbaar. Waarbij normaal gesproken niets aan kwaliteit wordt ingeboet. Loop een willekeurige kringloopwinkel binnen en er is veel voor weinig te koop. Hergebruik.
Her-luisteren is anders dan herhalen van muziek. Sinds de CD-speler kennen we de repeat-knop. Ik heb ooit mijn studievriend en getuige volledig gek gekregen met die repeat-knop door een nummer eindeloos te herhalen. Hij werkte zijn eindscriptie uit bij mij thuis. De herhaling die bij mij ruis tijdens het lezen was, was voor hem een toenemende irritatie, waarbij toch het verzoek was een andere CD op te zetten.
Het was een goede tijd. Ergens ben ik hem uit het oog verloren. En ondanks LinkedIn is een herbegin er nooit van gekomen. Ander netwerk, andere klasse. Misschien is meer dan dertig jaar ook niet te overbruggen.
Zodra onze ogen in het geding zijn, staan er wel her-woorden tot onze beschikking. Herlezen, her(be)kijken, herzien. Gijsen, Lampo, Nooteboom en Verhulst, zijn schrijvers die ik graag herlees. Het vergeten De kroeg van groot verdriet is voor mij een absolute topper. Dit werk leent zich voor, schreeuwt zelfs om, een verfilming. De omweg naar Santiago, vuistdik, leest heerlijk weg. En niet te vergeten Dinsdagland. Schetsen van België. Maar herlezen is individueel, tenzij er een luisterboek van bestaat. Maar dan nog zullen de beelden individueel zijn. Vraag aan drie collega's een kapstok te tekenen. Geen van de drie zal hetzelfde zijn. En welke beelden levert De zwanen van Stonehenge op?
Herkijken klinkt Vlaams, maar dat doen mijn eega en ik graag. Ook op mijn leeftijd, of misschien wel juist op mijn leeftijd, is het kettingkijken van series, oude series wel te verstaan, een prettig tijdverdrijf. Bij een bezoek aan het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid hebben we oude series aangeschaft. The Flying Doctors voor onszelf en Verhalen van de Boze Heks als kerstcadeau voor onze dochter. Ondanks dat zij pas op een kwart van haar leven is, was het voor haar een genoeglijk weerzien
Voor de vergeetachtigenMijn eega en ik zijn nu al enige tijd aan het bingewatchen. Bij het herkijken van films of series zie je mensen bevroren in de tijd. Zo ook de acteurs uit deze Australische serie. Ze zijn nu of dood of ze zullen ongetwijfeld allemaal hun acteercarrière in Neighbours hebben voortgezet, maar dat is aan ons voorbijgegaan. Geen voor ons zichtbaar vilein proces van aftakeling. En dat geldt voor meer acteurs. De weergaloze Claudia Cardinale staat bij mij vastgepind als de schoonheid uit Once upon a time in the west.
Andersom kan het ook, maar dat is toch anders. In Call the midwife speelt Jenny Agutter een hoofdrol. Ergens had ik deze actrice al eens eerder gezien. Dankzij de vooruitgang bleek uit de geboden informatie op IMDB dat zij ook een hoofdrol had in Logan's Run. De tijd is mild voor haar geweest, zonder gebruik te maken van chirurgie. De aftakeling was minder vilein.
Was het weerzien van The Flying Doctors een genoegen? Het kijkt makkelijk weg. Maar het herkijken doe ik toch met andere ogen. Wanneer voorbij de Bouquetreeks-verhaallijn wordt gekeken, blijkt Coopers Crossing een hillbilly-dorp waarin rednecks vechten voor een bestaan en tegen het grootkapitaal van een monopolist, vormgegeven door het karakter Baxter, een seksist en arrogante kwal. Feitelijk een heruitvinding van Warleggan. Elke aflevering behandelt een probleem. Van weggelopen kinderen, HIV, racisme, weggestopt verleden, verslaving, roken, armoe tot seksisme, feminisme van de outback en oorlog. In retrospectief zijn we wereldwijd helemaal niets opgeschoten en zou een remake van deze serie geen flater slaan. Of is de constatering dat we na 30 jaar verandering terug bij af zijn?
Herkijken kan ook met foto's. Dit jaar hebben mijn eega en ik onze kinderen een fotoboek gegeven voor hun verjaardag. Als gadget. Wel een kostbaar gadget. Sinds het digitale tijdperk staan alle foto's te verstoffen op de NAS. Duizenden foto's. Nooit uitgezocht. Nooit geschoond. Voor het digitale tijdperk was ik blij wanneer van de 114 foto's er 90 scherp waren. Die plakten we dan in. En we keken nog in die boeken. Nu staan ze achter een schot op zolder vergeeld te zijn. Voor ooit.
Het uitzoeken van de foto's leverde ons wat avonden plezier en loutering op. Onze kinderen waren nog jong. Wij ook. Twintig jaar terug in de tijd. Dan blijken foto's ook in tijd bevroren mensen te tonen. Herkenning van jezelf is anders. Je bent het wel, maar toch ook niet. Van een volle kuif, ingevallen wangen naar een kalend hoofd en bolle kop. In nog geen drie dagen. Het vileine proces van aftakeling, samengevat in foto's. Of mijn dochter het boek zal ervaren als een valse getuigenis van een blijde jeugd? Eer en deugd heeft ze. Zonder zouteloze praatjes. Ze is nog te jong voor het herkijken met eenzelfde emotionele lading.
Misschien zie ik het boek ooit nog eens terug. Wanneer zij wel iedereen herkent, terwijl ik me afvraag wie die mensen zijn.